Een slimme AI-tool maakt je nog geen slimme gebruiker!

Misschien ken je het wel: dat gevoel wanneer je een nieuwe app ontdekt die alles belooft te veranderen. Een flitsend dashboard, een revolutionair contractmanagementsysteem of (jawel!) ChatGPT. In één klik schrijf je een rapport. In tien seconden verzamel je marktinformatie. En dat plan van aanpak? Dat rolt er ook zo uit.

Maar laten we eerlijk zijn: een slimme tool maakt je nog geen slimme gebruiker.

Hoe AI werkt

Zoals we eerder al schreven, wordt AI steeds vaker ingezet bij inkoop en aanbestedingen. Het kan aanbestedingsdocumenten samenvatten, standaardteksten opstellen of een eerste analyse maken. Handig, zou je zeggen. Maar zoals de bekende uitspraak luidt: a fool with a tool is still a fool.

Want LLM’s als ChatGPT maken geen onderscheid tussen waar en onwaar, stelt de Deense hoogleraar Bent Flyvbjerg in zijn paper AI as Artificial Ignorance. Het produceert namelijk teksten waarbij de woorden elkaar logisch opvolgen, ongeacht of dat de waarheid is.  

AI als bullshitmachine

Flyvbjerg verwijst naar filosoof Harry Frankfurt, die “bullshit” omschrijft als communicatie waarbij de spreker niet om de waarheid geeft. Dat zien we terug bij AI: het genereert output die er professioneel uitziet, maar waarin feiten en fictie soms door elkaar lopen.

In de inkooppraktijk kan dat gevaarlijk zijn. Stel: je vraagt ChatGPT om “de belangrijkste gunningscriteria bij een Europese aanbesteding”. Of om een “voorbeeld van een beoordelingsmatrix”. Binnen een paar seconden krijg je een indrukwekkend ogende tabel terug.  

Toch moeten we onszelf afvragen: klopt dat wel?

Is de terminologie juist toegepast? Wordt er correct verwezen naar de Aanbestedingswet? (Want het verwijzen naar wetteksten of complexe documenten loopt nog wel eens in de soep.) Voor een leek ziet het er betrouwbaar uit, maar alleen de ervaren inkoper herkent direct de fouten.

De fool met de tool

De kracht van een tool zit niet in de technologie, maar in de gebruiker. En dat is misschien wel de mooiste belofte van AI: het dwingt ons om zelf slimmer te worden.

Een professional die AI kritiekloos vertrouwt, loopt het risico aanbestedingen te vervuilen met foutieve teksten of beoordelingscriteria die juridisch niet houdbaar zijn. De tool neemt geen verantwoordelijkheid, want dat moet jij doen.  

Een inkoper zonder voldoende kennis of ervaring kan daardoor sneller in de val trappen. De stukken ogen compleet, maar missen de essentie. Of erger: ze zijn juridisch kwetsbaar. De fool blijft een fool. Hij heeft nu alleen een tool die zijn misstappen uitvergroten.

Hoe je wél slim werkt met AI in inkoop

Slim werken met AI begint bij weten wat het níét kan. Zie het als een extra collega die snel werkt, maar die niet altijd begrijpt wat hij doet. Ik raad je daarom aan om het voor de eerste schets van een tekst, een conceptidee of een samenvatting te gebruiken. Maar niet voor het eindproduct. Laat je inspireren door wat het genereert, maar blijf zelf de eindredacteur.

De echte waarde van AI ligt in de combinatie met jouw vakkennis. Jij weet wanneer een formulering juridisch nét niet klopt, of wanneer een gunningscriterium te algemeen geformuleerd is. AI kan je tijd besparen, maar niet denken zoals jij dat doet. Door kritisch te blijven, te toetsen met collega’s en je expertise in te zetten, maak je van AI een hulpmiddel en geen valkuil.

Want uiteindelijk geldt: AI is een fantastisch hulpmiddel. Ik gebruik het daarom graag bij schrijven van stukken en het versnellen van mijn werk. Maar het vervangt nooit mijn (en jouw) vakmanschap als inkoopprofessional. Het is jouw kennis, ervaring en kritische blik die bepalen of AI een hulpmiddel is of een risico.

‍